Opdracht ja of nee? Regelmatig komen er oproepen aan kunstenaars voorbij om kunstwerken te maken voor gemeenten of bedrijven. Uiteindelijk zal één kunstenaar het werk maken. Dat betekent natuurlijk dat er een hoop kunstenaars achterblijven die al tijd en moeite in een ontwerp hebben gestopt. Kan een kunstenaar voor die moeite nog beloond worden?
Overeenkomsten
Normaal schrijf ik columns over Intellectuele Eigendom, een heel specifiek veld binnen het recht. Deze column gaat over een andere tak van sport, namelijk overeenkomstenrecht. Hier krijg je als ondernemende kunstenaar – als het goed is – veel mee te maken. In oktober 2017 deed de rechter een uitspraak in dit kader die belangrijk is voor kunstenaars om mee bekend te zijn. Hij geeft namelijk meer duidelijkheid in de vaak vage wereld van kunstopdrachten, met name het soort opdrachten waarbij er meerdere kunstenaars worden uitgenodigd en je als kunstenaar maar moet hopen dat je vele voorwerk zich ook zal terugbetalen.
Kunstwedstrijd
Waar gaat de uitspraak over? In 2014 plaatste de gemeente Vriezeveen in de plaatselijke krant een oproep om een nieuw kunstwerk te maken dat moest komen op de plek van het vorige werk – een oorlogsmonument dat helaas gestolen was. Onze kunstenares (“Kunstenares”) gaf aan geïnteresseerd te zijn en ze ontving samen met andere geïnteresseerden een uitnodiging om een ontwerp op te sturen. Dit deed Kunstenares, ze maakte een maquette en stuurde deze op, samen met een begroting waar ook een kostenpost “ontwerp” bij zat. Ze werd uitgenodigd door de gemeente voor toelichting, maar uiteindelijk werd haar ontwerp niet gekozen. Toen ze de factuur voor haar ontwerp opstuurde, weigerde de gemeente echter te betalen.
Wel of geen opdracht
De hoofdvraag in deze zaak is: had de gemeente nu wel of geen opdracht gegeven? De Kunstenares was van mening dat de oproep in de krant als opdracht kan worden gezien. De rechter was het niet met haar eens. Juridisch gezien was de oproep in de krant een uitnodiging tot het doen van een aanbod, waarbij het aanbod bestaat uit een ontwerp voor het monument, met begroting. Het ontwerp dat de Kunstenares voor de gemeente maakte, kan slechts als aanbod (tot opdracht) worden gezien. Pas als de gemeente dit aanbod aanvaardt, komt er een overeenkomst (tot opdracht) tot stand. Er is dus alleen met de winnaar van de wedstrijd een overeenkomst tot stand gekomen en niet met de overige kunstenaars die op de oproep reageerden.
Geld stinkt niet
Dit is natuurlijk zuur voor de Kunstenares die dacht ook een vergoeding voor haar ontwerp te kunnen krijgen. Maar om eerlijk te zijn, is het ook enigszins naïef. Nergens tijdens de communicatie tussen Kunstenares en gemeente is gerept over enige vergoeding voor het maken van het ontwerp. De Kunstenares noemde het even in haar begroting, maar is daar vervolgens nooit op ingegaan. Het feit dat de gemeente er niets over zei, had toch op zijn minst een lampje moeten doen branden. Veel kunstenaars vinden het moeilijk om het over geld, vergoedingen en aanverwante zaken te hebben. Maar je ziet dus hoe snel een misverstand kan ontstaan, waardoor je jezelf misschien rijk rekent om vervolgens geen cent te krijgen. Begin er dus gewoon over voordat je aan een duur en tijdrovend ontwerp begint – het is professioneel en je weet waar je aan toe bent. En leg de afspraak daarover uiteraard vast!
Lees-verder-tips:
Yvonne Vetjens, 1 juni 2018. Deze column verscheen eerder in Kunstenaar Magazine.