Rubik’s cube, Lego, waterballonnen: wat hebben ze met elkaar gemeen?

Leestijd: 4 minuten

Rubik’s cube, Lego, waterballonnen: wat hebben ze met elkaar gemeen? Dat het speelgoed is dat als een speer verkoopt. Dat ze dus worden nagemaakt. En dus dat er bikkelharde strijd om wordt gevoerd in de rechtszaal.

Rubik, Lego: octrooi verlopen en nu?

De Rubik’s cube (1974) blijft de gemoederen bezighouden, ook ruim veertig jaar na de marktintroductie nog. Het is het best verkopende speelgoed ooit (in 2009 al 350 miljoen stuks). Het is dan logisch dat anderen van dat succes een graantje mee willen pikken. Net zo logisch is het dat Rubik alles in het werk stelt om die kip met de gouden eieren te beschermen. Eerst had Rubik een octrooi, maar na twintig jaar is dat verlopen en mag iedereen de uitvinding toepassen. Lego kampte en kampt overigens met hetzelfde probleem (zie dit artikel onderaan).

Namakers

Bij verlies van een octrooi moet je andere IE-rechten (‘Intellectuele-Eigendomsrechten’) gaan claimen om na-apende concurrenten een halt toe te roepen. Auteursrecht bijvoorbeeld, of een vormmerk, of zogeheten “slaafse nabootsing”; technisch bepaalde dingen worden daar echter niet door beschermd. Dat er ooit een octrooi op heeft gerust maakt dus een beroep op die escapes lastiger, want met een octrooi geeft je zelf al aan dat het een uitvinding/’iets technisch’ is. Dat het kan lonen om hardnekkig te zijn, toont Rubik aan – na bij diverse rechtbanken, hoven, de hoge raad en het Europese hof te hebben gestaan kreeg hij toch het onderstaande van de markt:

Auteursrecht of technisch bepaald?

Rubik zag dat een concurrent bovenstaande kubussen op de markt bracht. Rubik was woest, en ging naar de rechter. Rubik probeerde eerst auteursrecht te claimen op een ongekleurde kubus, met als doel om vervolgens kubussen ongeacht de kleur te verbieden:

Op die witte kubus zat volgens de rechter geen auteursrecht: de vormgeving is bijna volledig technisch bepaald. Er moeten méér creatieve elementendan alleen een zwart raster zijn om er auteursrecht aan toe te kennen.

Zat op de volgende kubussen dan auteursrecht?

Rubik’s cube

Ja, hierop wel. Dàt de deelkubussen van elkaar te onderscheiden zijn is technisch bepaald. Maar vervolgens heb je als ontwerper verschillende mogelijkheden om die deelkubussen van elkaar te onderscheiden: ronde stickertjes, gouden stickertjes, kleinere stickertjes, grotere stickertjes zodat het zwarte raster nauwelijks meer zichtbaar is, deelkubussen zonder stickertjes in gekleurd plastic zodat er helemaal geen zwart raster meer te zien is. Dat heeft allemaal niets met techniek te maken, maar met design. En dan heb je kans dat er auteursrecht aan wordt toegekend. En dat deed de rechtbank dan ook (hoewel ik moet zeggen dat ik zelf de keuze van Rubik de meest voor de hand liggende vind, dus creatief, mwoah):

“Dit alles leidt tot de conclusie dat de keuze voor het aanbrengen van de grid (contrasterende rand), in deze specifieke vorm, dikte en zwarte kleur, in combinatie met de gekozen 6 opvallende, met elkaar contrasterende specifieke kleuren voor de egale kleurvlakken en de plaatsing van die kleuren op de kubus, aan de Rubiks kubus een unieke nog niet bestaande uiterlijke verschijningsvorm geeft, die voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking komt, omdat het geheel getuigt van creatieve arbeid van de maker.”.

Inbreuk auteursrecht

Dus werd gelijk duidelijk, dat dit niet mocht (kleuren, vlakverdeling en contrasterende randen bijna het zelfde):

Slaafse nabootsing? Verwarringsgevaar?

Maar hoe zat het met de volgende drie kubussen?:

Uit het bovenstaande verhaal kan je al afleiden dat de vorm, het draaimechanisme en het aantal deelkubussen niet beschermd is, maar dat het gaat om het uiterlijk, en dan ook nog eens alleen als er een bepaalde combinatie van uiterlijkheden was toegepast. Vermoedelijk omdat het auteursrecht al een dubbeltje op zijn kant was, deed Rubik voor de drie kubussen hierboven niet eens een beroep op het auteursrecht, maar op zogeheten “slaafse nabootsing”. Dat wil zeggen dat als je een onbeschermd product namaakt, je wel er voor moet zorgen dat de consument de producten niet door elkaar haalt of denkt dat ze van dezelfde of gelieerde onderneming afkomstig zijn. Die verplichting om verwarring te voorkomen gaat echter niet zo ver dat je een “minder product” moet maken om die verwarring te voorkomen. Dan maar verwarring. Volgens mij is het voor iedereen die naar bovenstaande plaatjes kijkt wel duidelijk: niks verwarring.

Luie concurrenten aanpakken

Wat leren we hier nu van? Dat het verlopen van een octrooi of ander intellectueel eigendomsrecht niet altijd het einde betekent als je luie concurrenten wilt aanpakken. Wel vereist het vaak engelengeduld, tijd, energie en geld. Dat moet altijd worden afgewogen tegen hoe financieel belangrijk dit product voor u is en – niet te vergeten – uw emoties op het moment dat iemand “uw kindje” steelt. Maar misschien ziet u het als een eer om te worden nagemaakt en weet u: aan mijn origineel kan toch niemand tippen en de koper weet dat ook.


Lees-verder-tips:


27 juni 2018,

mr. Hub Dohmen
Dohmen advocaten
twitter: http://twitter.com/hdohmen
LinkedIn: http://nl.linkedin.com/in/hubdohmen
i: www.dohmenadvocaten.nl

Afspraak/telefonisch overleg

Wilt u graag een afspraak maken of wilt u uw zaak nu voorleggen, Dohmen advocaten is iedere dag van 9:00 tot 17:00 telefonisch bereikbaar via 013-5821987.

Ook kunt u contact opnemen met ons via het onderstaande formulier: