Al ruim tien jaar wordt er geprocedeerd tussen Rubiks en Becks c.s.: mag Becks bepaalde kubussen maken die veel weg hebben van de wereldberoemde Rubiks kubus? Becks gooide het op de vraag of er überhaupt wel auteursrecht rust op de kubus. Want geen auteursrecht is geen auteursrechtelijke bescherming, en dan mag je de kubus in beginsel namaken. De discussie of er nu wel of geen auteursrecht op de Rubiks kubus rust kwam uiteindelijk bij het gerechtshof.
Eerdere procedure Rubiks kubus: wat zei de rechtbank?
In een eerdere procedure zei de rechtbank dat door de keuze voor specifieke kleuren en de zwarte randen tussen de vlakken (grid) de Rubik kubus voor auteursrechtbescherming in aanmerking komt. De kubusvorm an sich, dus zonder kleuren, is niet beschermd. Dat betekent dat de kubussen van Becks die dezelfde kenmerken (kleuren en grid) hadden en die ze onder de noemer Magic Cubes verkocht, inbreuk maakten. Kubussen die Beckx verkocht met andere kleuren, met afbeeldingen op de gekleurde vlakken of met getallen op de vlakken in plaats van kleuren, maakten geen inbreuk omdat ze genoeg van de Rubik kubus afweken.
Hoger beroep Rubiks kubus: wanneer is iets auteursrechtelijk beschermd?
Beiden hadden dus een beetje (on)gelijk gekregen en dus stelden beiden hoger beroep in. Zo vond Rubik onder andere dat de kubus zonder kleurvlakken wèl bescherming verdiende. Volgens het hof moet er voor de vraag of de Rubik kubus (gekleurd dan wel ongekleurd) auteursrechtelijk beschermd is naar twee elementen gekeken worden. 1) Is het werk nauwkeurig en objectief identificeerbaar? Dat is zo; daar is geen discussie over, niet bij de gekleurde en niet bij de ongekleurde. 2) Is het werk oorspronkelijk? Een werk is oorspronkelijk als het de persoonlijkheid van de maker weerspiegelt en als het is ontstaan uit vrije creatieve keuzes van de maker. Daar wordt over gediscussieerd (zowel bij de gekleurde als de ongekleurde), dus daar moet het hof een knoop over doorhakken.
Ook aan het puzzelen met auteursrecht?
Gratis spreekuur
Rubiks kubus: auteursrechtelijke bescherming
Het feit dat de kubus een bepaalde esthetische waarde heeft – hij is o.a. opgenomen in het Museum of Modern Art in New York – zegt niets over vrije creatieve keuzes en hoe die keuzes waarneembaar zijn. Het is voor deze discussie belangrijk om te weten dat er ook een octrooi rust op de Rubiks kubus. Octrooien beschermen techniek. Maar techniek kan niet door auteursrecht worden beschermd, omdat je anders technische uitgangspunten teveel gaat monopoliseren. Het hof zegt dat de vormgevingskeuzes van de kubus zonder kleurvlakken gemaakt zijn op basis van functies. Het feit dat de deelkubussen aan ieder oppervlak identificeerbaar moeten zijn is een technisch aspect van het spel. Dat deel van de Rubiks kubus kan dus niet door auteursrecht worden beschermd. Hoe je het identificeren doet is een creatieve keuze. De keuze van Rubiks voor specifieke kleuren en voor zwarte randen, is dus auteursrechtelijke beschermd. De kleurvlakken hadden immers ook andere kleuren kunnen krijgen, en de randen hadden bijvoorbeeld wit en minder afgerond kunnen zijn. Het hof volgt hierin dus de rechtbank.
Conclusie
Vaak gaan zowel makers als ‘namakers’ uit van auteursrecht op een voorwerp of product. Bij inbreukkwesties is het vaak toch zinvol om dat auteursrecht ter discussie te stellen, zoals Becks deed. Het betekent dat Becks weliswaar moet stoppen met de Magic Cubes die te veel lijken op de beroemde Rubiks kubus. Maar andere soortgelijke spellen die in ieder geval qua uiterlijk vergenoeg afstaan van de Rubiks kubus (door andere kleuren, afbeeldingen en/of cijfers), mogen toch verkocht worden.
Lees-verder-tips:
Yvonne Vetjens, 9 augustus 2021.
