Op 27 augustus 2024 heeft het Oostenrijkse Hooggerechtshof (OGH) een interessante uitspraak gedaan over het gebruik van auteursrechtelijk beschermde beelden in politieke campagnes. Hoewel dit een buitenlandse uitspraak is, geeft deze wel een indicatie van hoe we ook hier met auteursrecht dienen om te gaan. De zaak ging over de kinderboekenserie “Der Räuber Hotzenplotz”, waarvan de uitgever (de eiser) een politieke partij had aangeklaagd voor het gebruik van elementen uit de boeken op een poster.
Kritiek
De politieke partij gebruikte de bekende omslag van het boek als onderdeel van hun campagne, om kritiek te leveren op het beleid van een Oostenrijkse burgemeester. De uitgever vond dit een schending van zijn merk- en auteursrechten en ging naar de rechter.
Vrije bewerking
De politieke partij voerde aan dat hun bewerking een op zichzelf staand kunstwerk was of zelfs een parodie. Het OGH wees hun beroep af, maar gaf wel een interessante analyse over wanneer een bewerking als “vrij” kan worden gezien. Volgens het OGH moeten er strenge eisen worden gesteld aan het idee van een vrije bewerking. Het originele werk mag op geen enkele wijze herkenbaar worden overgenomen in de nieuwe versie; het mag slechts als inspiratie dienen en moet volledig naar de achtergrond verdwijnen. In dit geval vond het OGH dat de politieke partij kenmerkende elementen van het werk had overgenomen, waardoor geen sprake was van een vrije bewerking.
Auteursrecht vs vrijheid van meningsuiting
Een andere belangrijke kwestie was of vrijheid van meningsuiting of artistieke vrijheid een inbreuk op het auteursrecht kan rechtvaardigen. Het OGH gaf aan dat dit afhangt van de omstandigheden van het geval. Er moet een zorgvuldige, integrale afweging plaatsvinden tussen de rechten van de auteur en de vrijheid van meningsuiting. In dit geval besloot het OGH dat de rechten van de uitgever zwaarder wogen, mede omdat de uitgever ongevraagd werd geassocieerd met een politiek debat.
Conclusie
Kortom, deze uitspraak benadrukt dat het recht op parodie en artistieke vrijheid weliswaar sterk is, maar toch grenzen heeft. Als een parodie ervoor zorgt dat iemand met een politieke boodschap wordt geassocieerd zonder toestemming, kan dat het auteursrecht schenden. Dit is een belangrijke les voor iedereen die creatief aan de slag gaat met bestaand materiaal: respecteer de grenzen en bedenk of de oorspronkelijke maker hiermee in verband wil worden gebracht.