Als je een creatief beroep hebt of juist creatieven inhuurt, heb je vast al ooit met de volgende vraag te maken gehad: wie heeft de rechten op het resultaat bij ontwerpen op bestelling? Als het over dat onderwerp gaat hoor je vaak dat opdrachtgeversauteursrecht niet bestaat. Maar klopt dat ook? In Nederland kennen we in zijn algemeenheid geen opdrachtgeversauteursrecht: wie een fotograaf inhuurt heeft niet het auteursrecht op de foto, wie een copywriter inhuurt heeft geen auteursrecht op de tekst (een en ander behoudens uitzonderingen en overeenkomsten). Bij auteursrecht op gebruiksvoorwerpen kan dat anders liggen.
Ontwerpen op bestelling: rechtszaak over SM-zweepjes
Het auteursrechtelijke verschil tussen gebruiksvoorwerpen en niet-gebruiksvoorwerpen liet zich goed zien in een recente rechtszaak over BDSM-zweepjes. Ja, ook daar zijn rechtszaken over 😉 Een ontwerper/verkoper van die zwepen (link hier voor de liefhebbers) kwam in contact met een groothandel. De ontwerper had al een ‘basiszweep’. Op basis daarvan ontwierp hij een zweep voor de groothandel en leverde ook een aantal van die zwepen aan de groothandel. Op enig moment ging de groothandel zelf zwepen maken die wel erg op het geleverde leken. De ontwerper startte daarop een rechtszaak om de inbreuk op zijn auteursrecht te stoppen.
Handvat zweep creatief genoeg voor auteursrecht
Nou kun je met de fladderende uiteinden van de zweep niet zo heel creatief te werk gaan denk ik, maar daar beriep de ontwerper zich ook niet op. Het ging om het handvat. De rechter kende auteursrecht toe aan dat handvat: creatief, ja zeker. Dat bijvoorbeeld de ringen om dat handvat voor een goede grip kunnen zorgen wil niet zeggen dat ze uitsluitend voor dat doel zijn gekozen. Gelet op de overgelegde foto’s van andere zwepen waren er genoeg andere manieren om een goede grip te bereiken.
Geen gezamenlijk auteursrecht
De groothandel meende dat er een gezamenlijk auteursrecht was. De groothandel had volgens de rechter echter weinig tot niets bijgedragen aan het ontwerp, in elk geval te weinig om van gezamenlijk auteursrecht te kunnen spreken. De groothandel had echter nog meer pijlen op de boog.
Het verschil tusen auteursrecht en modelrecht
We kennen bij het uiterlijk van een gebruiksvoorwerp meerdere rechten, in elk geval modelrecht en auteursrecht. Modelrecht op een gebruiksvoorwerp is er al snel: het uiterlijk moet dan ‘nieuw’ zijn en een ‘eigen karakter’ hebben. Voor auteursrecht ligt de lat een stukje hoger: er moet sprake zijn van een ‘eigen intellectuele schepping’. Heb je auteursrecht op het uiterlijk van een gebruiksvoorwerp, dan komt dit uiterlijk in zijn algemeenheid ook in aanmerking voor modelbescherming.
Ontwerpen op bestelling: belangrijk verschil tussen ontwerper en ontwerper/leverancier
Het is niet handig als een modelrecht en een auteursrecht op één en hetzelfde gebruiksvoorwerp verspreid zijn over meerdere (rechts)personen. Daar heeft de wetgever iets op gevonden: wie een model laat ontwerpen op bestelling, geldt als modelontwerper en heeft (als de lat wordt gehaald) ook het auteursrecht. Daar zit één maar aan: het moet gaan om een ontwerp voor massaproductie door degene die het ontwerp besteld heeft. Vraag je aan iemand om iets te ontwerpen én om de producten op basis van dat ontwerp dan ook maar aan te leveren? Dan zijn alle rechten bij de ontwerper/leverancier gebleven. Als je echter vraagt om alleen een ontwerp aan te leveren zodat je zélf kunt gaan produceren, dan rusten alle rechten bij jou. Aldus de rechter, die putte uit de memorie van toelichting op de wet.
Wat kun je met deze informatie doen voor je onderneming?
Als je ontwerper bent: wees je er van bewust dat je intellectuele-eigendomsrechten prijsgeeft als je alleen wordt gevraagd om een ontwerp aan te leveren. Als je aan de andere kant staat: zorg dat productie en ontwerp niet in één hand liggen, of wees je er van bewust dat er geen exclusiviteit is. Voor beiden geldt: tenzij de prijs er naar is of er goede afspraken kunnen worden gemaakt.
Lees-verder-tips:
- Algemene informatie over auteursrecht.
- Algemene informatie over modelrecht.
Jan Smolders, 18 oktober 2021.
info@dohmenadvocaten.nl
http://twitter.com/Jan_Smolders
http://nl.linkedin.com/in/jansmolders