Als maker heb je een auteursrechtelijk beschermd werk gecreëerd (simpelweg “werk” genoemd in de Auteurswet), als het een “eigen oorspronkelijk karakter en het persoonlijk stempel” van de maker heeft. Dit geeft de maker het alleenrecht zijn werk openbaar te maken en te verveelvoudigen. Kun je werk vrijmaken van auteursrecht?
Waarom?
Allereerst: waarom zou je dat eigenlijk willen doen, werk vrijmaken van auteursrecht? Er zijn makers die er geen probleem mee hebben dat hun werk zo veel mogelijk verspreid wordt en dat ze er niets mee verdienen. Dat kan gebeuren vanuit idealisme, maar er kan ook een marketingstrategie achter zitten. Als ik een aantal afbeeldingen van mijn werk of filmpjes van mijn zangkunsten zoveel mogelijk kan verspreiden, doe ik dat wellicht omdat dit tot meer bekendheid en tot potentiële kopers van mijn overige werk kan leiden. Echt helemaal afstand van je rechten doen is bijna onmogelijk voor de wet (ik heb het dan met name over de persoonlijkheidsrechten die ik in de volgende alinea verder bespreek). Maar toch zijn er middelen om auteursrecht zoveel mogelijk vrij te geven.
Licentie en overdracht
Het is sowieso mogelijk om aan derden gebruiksrechten te geven of het auteursrecht over te dragen aan derden. Dit kan:
- Via licentiëring. Je staat dan een ander toe om geheel of gedeeltelijk, onder voorwaarden, jouw werk te gebruiken. De meest ‘extreme’ vorm van licentiëring is de exclusieve licentie, waarbij een derde het alleenrecht krijgt om jouw werk te gebruiken.
- Via overdracht. Bij overdracht sta je je auteursrecht af aan een derde. Kanttekening is wel dat die ander dan nog steeds rekening moet houden met jouw persoonlijkheidsrechten (ook wel: ‘morele rechten’), hij kan dus alleen datgene doen met het werk dat jou in je waarde als persoon/maker niet aantast. Die persoonlijkheidsrechten kan je niet overdragen. Van die rechten kan je wel afstand doen, met uitzondering van het recht je te verzetten tegen “verminking” van je werk.
Beide komen zeer veel voor, maar er rust dan nog steeds auteursrecht op het werk – bij de maker (licentie) of bij de verkrijger (overdracht).
Creative commons
Creative commons is een bijzondere combinatie van mogelijkheden van licentiëring én van vrijgeven van een werk. Het systeem is ideaal voor de internetgeneratie. Er is kritiek op auteursrecht in een tijd waarin alles eindeloos gedeeld kan worden, en ook kritiek op onduidelijkheid – veel mensen maken inbreuk zonder dat ze het doorhebben. Met creative commons geef je duidelijk aan wat iemand wel en niet met jouw werk mag doen. Je kunt een werk onder een creative commons-code zelfs helemaal vrijgeven door middel van CC0. Het werk komt dan in het ‘publieke domein’. Iedereen mag het werk dan gebruiken en aanpassen naar behoefte en de naam van de maker hoeft er niet bij vermeld te worden. Je hebt dan in essentie je auteursrecht op zo’n werk vrijgegeven, hoewel men ook hier weer rekening zal moeten houden met de persoonlijkheidsrechten. Van die persoonlijkheidsrechten doe je met CC0 afstand “voor zover dat wettelijk mogelijk is”: er kan dus wat “overblijven”.
Delen? Graag!
Valt er ook iets voor te zeggen dat als iemand maar lang genoeg met z’n werk laat sollen, dat deze op den duur afstand doet van zijn auteursrecht en iedereen er mee kan doen wat ie wil? Uit eerdere rechterlijke uitspraken blijkt dit wel eens het geval kan zijn. Als hij vervolgens wel opeens optreedt tegen iemand die zijn werk gebruikt, dan kan zijn inconsequente gedrag ervoor zorgen dat de rechter constateert dat de maker afstand van zijn recht heeft gedaan. Daar gaat je vordering …
Let wel, vind je het prima dat anderen je werk gebruiken, en wil je het zelfs aanmoedigen, dan is de manier waarop je dat kunt doen simpel: geef je werk expliciet vrij door een opmerking als “ik geef mijn auteursrechten op dit werk vrij” of “ik plaats dit werk in het publieke domein”. Anderen zullen zich dan zeker genoeg voelen om je werk te delen. Sharing is caring!
Advocaat auteursrecht nodig?
Bel vrijblijvend
Lees-verder-tips:
Yvonne Vetjens, 21 juni 2018.
Deze column verscheen eerder op mestmag.nl.