In hoeverre heeft een robot mensenrechten? Die vraag kwam aan de orde in een fictief kort geding donderdag in de schaduw van de expositie Robot Love.
Seks-robot Sadie zat er gehavend bij. Arm stuk, bloed op haar tulband van verband, het was helemaal mis gelopen met een agressieve klant. Na de mishandeling had Sadie op internet berichten verspreid over het gebeurde, waarmee ze de privacy had geschonden van de cliënt en van haar werkgever, bordeelhouder Janus Gladjakker. Die kreeg donderdag in een fictief kort geding gelijk. De bekende Amsterdamse rechter Willem Korthals Altes vonniste dat Sadie zich niet langer negatief mag uitlaten over haar werkgever. Haar berichten moeten van het internet worden verwijderd.
Mensen
In het geding in de vroegere Campinafabriek in Eindhoven, waar tot en met 2 december de expositie Robot Love loopt, was de kernvraag eenvoudig: in hoeverre zijn robots gelijk aan mensen en hebben ze dus ook mensenrechten? De vraag komt ook in de tentoonstelling in de Campinafabriek over interactie tussen mens en robot aan de orde.
Robots leren van mensen en kunnen mensen uiteindelijk overtreffen, betoogde Ine Gevers, curator van de expositie, optredend als deskundige in het kort geding. ,,Emoties bij robots zijn absoluut mogelijk, emoties waren het eerste wat robots van mensen kregen. Ze hebben zich daar verder in ontwikkeld”, stelde Gevers.
Steeds meer robots zijn in staat zelf beslissingen te nemen en zichzelf te verbeteren, voerde advocaat Hub Dohmen uit Tilburg aan namens zijn cliënte Sadie. Dat zijn menselijke trekjes. Een robot kan dus als mens gezien worden en zou ook dezelfde rechten moeten hebben. Het recht op vrijheid van meningsuiting bij voorbeeld, waar Sadie gebruik van maakte toen ze via sociale media vertelde wat haar was overkomen.
Achter de opgeruimde luim van het kort geding gaat de grotere vraag schuil in hoeverre de voortschrijdende techniek kan leiden tot zelfstandige ontwikkelingen die we niet meer in de hand hebben. Dohmen haalde in de kantlijn van het geding het voorbeeld aan van Facebook, dat gewoon van start ging. Pas veel later kwam de ontdekking dat de privacy van deelnemers bij Facebook op het spel staat. Eenzelfde mechanisme kan bij robots optreden. De techniek kan er bij zelflerende robots toe leiden dat ze dingen gaan doen die niet zijn voorzien en wat dan? Advocate Merel Dorgelo schrok ervan, met een schuine blik op de stoïcijns voor zich uit kijkende Sadie. ,,Dus zij kan ook buiten haar specifieke programma treden en onvoorspelbaar reageren. Dan zitten we hier in een levensgevaarlijke situatie.”
Onvoorspelbaar
Dohmen greep dat weer aan om zijn cliënte Sadie menselijke eigenschappen toe te dichten, ,,want wat is er menselijker dan onvoorspelbaar reageren? Ik doe dat ook, zegt mijn vrouw.”
Dohmen stipte aan dat veel mensen afstand nemen van hoogwaardige technische vooruitgang omdat ze de finesses ervan niet begrijpen. Terwijl we er juist dichter op zouden moeten zitten, vindt de advocaat, ook om tot regelgeving te kunnen komen. Dohmen ziet hier, tegen zijn advocaten-aard in, een rol weggelegd voor de overheid. Maar het ministerie van justitie heeft al laten weten dat het vraagstuk ‘geen beleidsrelevantie’ heeft. Dit tot verdriet van de nieuwe Nederlandse Vereniging voor AI en Robotrecht, die het robotrecht gaat bestuderen en donderdag ter plekke in Eindhoven het levenslicht zag.
5 oktober 2018.
Dit artikel door Dominique Elshout verscheen op 4 oktober in het Eindhovens Dagblad.