Een lesje in portretrecht via de rechtbank
Dat Johan Cruijff nog altijd populair is, blijkt wel uit een recente rechtszaak waarin werd gevochten om het publiceren van zijn foto op de cover van een boek. Deze zaak lijkt op een rechtszaak uit 2013 die ook over het publiceren van een foto van Cruijff ging. Als advocaat portretrecht zal ik jullie niet vermoeien met de discussie over de vraag of portretrecht een intellectueel eigendomsrecht (IE-recht) is, maar gelijk ter zake komen.
Portretrecht
In de huidige zaak had Xander Uitgevers een foto van de voetballer Cruijff gebruikt op een boek over diens leven. Het gaat om een foto waarin Cruijff aan het voetballen is. De nabestaanden en de Spaanse vennootschap Interclarion, die de exclusieve rechten op foto’s van Cruijff bezitten, waren daar niet blij mee. Ze vorderden bij de rechter dat de uitgeverij moest stoppen met inbreuk maken op het portretrecht dat zij op de betreffende foto hebben. Portretrecht is het recht dat een geportretteerde op afbeeldingen van zichzelf heeft. In sommige gevallen kan hij – of in deze zaak de erfgenamen – zich verzetten tegen publicatie. Beroemdheden krijgen daarbij een extraatje: portretten van een beroemd persoon zoals Cruijff zijn extra gewild en hun populariteit is daarom “verzilverbaar” (geld waard). Dit argument werd dan ook door de erfgenamen en Interclarion, de eisers in deze zaak, aangevoerd.
Geen recht op exploitatie
“Niet zo snel”, zei de rechter. Want er komt meer kijken bij het bepalen of er inbreuk wordt gemaakt op iemands portretrecht. Hier haakt hij in op de zaak die in 2013 bij de Hoge Raad plaatsvond. Daarin wordt een belangrijke regel weer duidelijk: portretrecht geeft de rechthebbende níet het exclusieve recht om het werk de exploiteren en te bepalen wie wel en niet een licentie krijgt. Dat valt immers onder auteursrecht, of copyright: het recht van de maker van een werk. Een geportretteerde kan wel bezwaar maken tegen publicatie van een níet in opdracht gemaakt portret (want daar gaat het hier over, voor een portret in opdracht gelden andere regels) maar dan moet hij er wel een goede reden voor hebben. De belangen van de eiser en de gedaagde moeten tegen elkaar worden afgewogen.
Beroemdheid
Een verweer dat Xander Uitgevers aanvoerde is dat het voor beroemdheden inherent aan hun beroepsuitoefening is dat er foto’s worden gemaakt en gepubliceerd over uitoefening van dat beroep, zolang die foto’s niet in privésfeer zijn gemaakt. Met andere woorden, Johan Cruijf kan als voetballer verwachten dat er foto’s worden gepubliceerd van hem terwijl hij in het stadion aan het voetballen is. Het publiek heeft hier ook belangstelling voor. Echter, natuurlijk wordt de foto waar het hier om gaat op de cover van het boek geplaatst om de verkoop te boosten. Daar komt die verzilverbare populariteit weer om de hoek kijken. Daarop gelet is het niet meer dan normaal om een vergoeding aan de rechthebbenden te betalen; zij mogen daar immers ook van meeprofiteren.
Vergoeding
Dat Xander Uitgevers gewacht heeft met het doen van een betalingsvoorstel tot ze een sommatie in de bus kreeg, is niet netjes. Maar het is voor de rechter geen reden om meteen gebruik van de foto te verbieden – dat gaat weer te ver de andere kant op. Al voordat de eisers naar de rechter stapten, probeerde de uitgever het geschil op te lossen door aan te bieden een vergoeding te betalen in de vorm van 10% van de totale omzet. De rechter vindt dit een goede oplossing en gaat er in mee. Deze vergoeding van 10% vond de rechter ook voldoende in de zaak Cruijff/Tirion in 2013 en lijkt sindsdien de standaard te zijn. Dat is ook wat wij onze cliënten in vergelijkbare situaties adviseren.
Advocaat portretrecht nodig?
Bel vrijblijvend
Lees-verder-tips:
Yvonne Vetjens, 10 augustus 2018