Robotisering heeft grote gevolgen. En, nee, ik wil het niet wéér hebben over het visieverschil tussen onze ministers Asscher en Kamp: Asscher die vreest dat robots onze banen pikken en Kamp die meer robotisering wil omdat dat veel kansen biedt. Voor dat soort goed onderbouwde meningen en visies, gesteund door doorwrochte studies, onderzoeken en rapportages, schieten mijn scherpte en intelligentie ongetwijfeld tekort. Daarom blijf ik ook maar advocaat en ga niet de politiek in. Nee, waar ik het over wil hebben, is over de juridische gevolgen van robotisering.
In mijn technologiepraktijk worden mij steeds vaker vragen gesteld over die juridische gevolgen. Hoe zit het bijvoorbeeld met een robot die zelfstandig keuzes maakt? In een interview in de NRC van 25 april 2015 (‘ Ik wil een robot die me begrijpt ‘) vertelt roboticaprof Vanessa Evers hoe zij bezig is om robots te leren om mensen te begrijpen. Ze wil sociaalvaardige, intelligente robots maken die niet alleen weten hoe we doen, maar ook hoe we denken. Is het dus denkbaar dat een robot op enig moment zelfstandig iets ontwerpt of muziek of andere kunst creëert? En zo ja, wie is dan de ‘eigenaar’ van de rechten? De schrijver van de software, de eigenaar van de robot, de expert wiens kennis als input is gebruikt in de software? Of is de robot zelf de eigenaar? Maar dat kennen we – nog(?) – niet: een niet-mens als subject van rechten en plichten. Dat heeft ook de US Copyright Office voor de VS bepaald in de casus van de fotograaf wiens camera werd ‘geleend’ door een aap die selfies ging maken. Helaas, de selfies van de aap waren geen uitingen van menselijke creativiteit.
En hoe zit het met aansprakelijkheid als straks zo’n begripvolle, intelligente robot schade veroorzaakt? Dan kunnen we weer dezelfde vragen stellen. Wie is aansprakelijk? Dan houd ik nog niet eens rekening met de mogelijkheid dat er vanuit diverse landen input werd – en wordt – geleverd aan de totstandkoming en het onderhoud van de robot; de rechtstelsels willen namelijk – op zijn zachtst gezegd – nog wel eens verschillen…
Nu is het nog zo dat de bezitter van een apparaat aansprakelijk is voor de handelingen ervan. Maar kunnen we dat vol blijven houden? Moeten we niet eens, schoorvoetend en onwennig, met de gedachte gaan spelen dat robots – van die robots waar Evers het over heeft – ook rechten en plichten kunnen hebben, net als mensen en vennootschappen?
Ik heb geen sluitend antwoord maar het vraagstuk boeit me mateloos. Gelukkig heb ik een goed excuus: ik kan dat als ‘oud-techneut/nu advocaat’ toch niet weten?! Ik ben toch geen minister! Misschien is advocaat wel een van de eerste beroepen die probleemloos door een intelligente robot kan worden uitgeoefend.
Hub Dohmen.
Dit artikel verscheen in juli 2015 op Mechatronica & Machinebouw
Ook interessant in het kader van robotisering/machines: 6 mei 2015: De bezorgdrone vanuit rechtssociologisch perspectief. Column van onze Jan Smolders voor Mechatronica&Machinebouw. 27 augustus 2014 Column: Voordeel door schadeherstel. Bij gebreken aan een opgeleverd project of een gekochte zaak – software, pand, machine, robotica, PLC, systemen, auto, technische installatie in gebouwen, wat dan ook – staat voorop dat de koper of opdrachtgever ongevraagd met de problemen zit opgescheept, die de verkoper/opdrachtnemer met zijn fout heeft veroorzaakt. 7 augustus 2013: column “Garantie zuigt klaagrecht op”. Garantie en aansprakelijkheid bij technologische systemen. Gepubliceerd op Mechatronica & Machinebouw. 24 oktober 2012 column “koeien van fouten” over kapotte robots – zat netbeheerder fout of niet? Geplaatst op mechatronicamagazine.nl.