Als u dit stuk heeft gelezen, weet u wat u zelf kunt doen om uw creatieve en technologie-inspanningen te verzilveren. Ik geef eerst een korte toelichting over de geschiedenis, het belang en de risico’s van Intellectuele Eigendom en de wankele balans tussen bescherming van de ontwerper en de vrijheid voor de andere creatieven om door te ontwikkelen en te verbeteren. Ik beschrijf dan de bescherming van creaties (en technologische innovaties), waarbij het uitgangspunt overigens is dat namaken mag, tenzij er een uitzondering is. Die uitzondering is dan een of andere vorm van IE(-achtige)- bescherming.
Veel creaties zijn direct beschermd, namelijk op grond van het auteursrecht: bijvoorbeeld een origineel huisstijlontwerp of software. Voor de bescherming hoeft u niets te doen, zolang het maar voldoende origineel is, waarna het beschermd is tot zeventig jaar na uw dood. Maar, let op: ideeën en concepten zijn niet beschermd; het moet om meer gaan: het moet waarneembaar zijn voor bescherming.
Ook is er ‘automatische’ bescherming op grond van een niet-ingeschreven model voor industriële vormgeving en design. Voorwaarde is wel dat het nieuw is en naar buiten wordt gebracht. Zo zagen we dat Intertoys werd gered door een niet-ingeschreven model in een zaak tegen Action, wiens nagemaakte nageldecoratieset werd verboden. De bescherming is drie jaar en alleen tegen namaken, dat wil zeggen dat de ander het origineel gezien heeft en dan namaakt, in plaats van het model van de ander niet gezien te hebben en toevallig iets maken dat dezelfde algemene indruk heeft als het model van de ander. De bescherming gaat in op het moment dat u ermee naar buiten komt.
Tenslotte is er altijd bescherming op grond van de zogenaamde ‘slaafse nabootsing’, dat wil zeggen dat iemand uw product of dienst niet mag namaken als hij eenvoudig had kunnen afwijken zonder af te doen aan de functionaliteit of het effect.
U moet natuurlijk wel bewijzen dat u de eerste was. Daarom geef ik u de volgende direct uitvoerbare, eenvoudige tips: documenteer alles rondom uw creaties en vindingen. Hou een logboek of dagboek bij: wanneer deed u wat, waar, met wie, maak foto’s, vanuit alle hoeken, van details en van het geheel. Uw mail in de cloud kan zo zijn nadelen hebben (de NSA leest met u mee), soms heeft het ook voordelen. Ongeacht computercrashes bij u thuis tovert u zo een keten van mails van vijftien jaar terug tevoorschijn met de wordingsgeschiedenis van een ontwerp.
Overweeg ook een i-depot: uploaden en dan: bewijs voor enkele tientjes voor vijf jaar (www.boip.int) of een akte bij de notaris die u soms al voor € 100 heeft. Andere belangrijke actie: maak een back-up van uw digitale agenda (smartphone).
Bewaar verder alle projectinformatie, -bestanden en al het andere dat te maken heeft met een project dat u heeft uitgevoerd. Gooi niets weg zodra het project voltooid is! Weinig is zo nuttig als bewijs dat u de eerste was met iets dan dit soort informatie!
Wat u ook meteen al kunt doen, is: kijk wat u allemaal aan creaties hebt en bepaal wanneer u daarmee naar buiten wilt komen, omdat dat de ingangsdatum is van uw driejaarsbescherming wat betreft het niet-ingeschreven model; u kunt daar dus mee sturen!
In vogelvlucht enkele andere IE(-achtige)-beschermingsregels:
– merk: u weet wat merken zijn; vraag u af of u uw diensten of producten onder een onderscheidende naam of met een onderscheidend logo aanbiedt. Zo ja: als merk beschermen! Zo nee dus ook als de naam of het logo niet schokkend origineel of onderscheidend is, maar wél belangrijk voor u , toch registreren; ik weet uit ervaring dat een sommatie aan een concurrent toch meer indruk maakt als er een ingeschreven merk is, ongeacht of dat merk erg sterk is.
– handelsnaam: kijk met welke namen u naar buiten bent getreden en treedt en deponeer die in het handelsregister: kost niets, geen nadelen, alleen maar voordelen,
– domeinnamen: doen: diezelfde namen deponeren als domeinnaam, kost een paar euro per jaar, afgeven kan altijd nog,
– wilt u meer bescherming voor uw industriële vormgeving/design dan de automatische driejaars bescherming tegen namaken, laat het model dan inschrijven waarna u vijfentwintig jaar bescherming heeft, ook tegen iets dat er toevallig op lijkt,
– heel kort: heeft u een nieuwe, technische vinding: octrooi: maximaal twintig jaar, een redelijke, beginnende bescherming heeft u al vanaf (letterlijk) een paar duizend euro.
Buiten dit is misschien nog veel belangrijker en dan vooral als u in opdracht voor anderen iets ontwikkelt: spreek af hoe u de bescherming van uw IE wilt: ofwel: contractuele IE-bescherming: licentie, franchise, arbeidsovereenkomst, geheimhoudingsverklaring, uw opdrachtovereenkomst (al of niet met algemene voorwaarden).
Tip over dit laatste: kijk in uw standaardopdracht-overeenkomst (met algemene voorwaarden), regel wie de IE op uw werk krijgt en wanneer, zodat het u niet vergaat zoals een architect die onlangs niet werd betaald voor zijn ontwerp en vervolgens maar moest afwachten in een procedure of hij kon verbieden dat een ander met zijn ontwerp verder ging, of de deels niet betaalde webdesigner die zich beriep op zijn auteursrecht, maar door de toestemming om de site live te zetten een impliciete licentie had gegeven (vond de rechter). Hòe u uw IE regelt, is mij om het even; waar het mij om te doen is, is dat u het in ieder geval zó regelt, zoals u het wilt.
Een andere actie die ik u aanraad, is ook: kijk in de (opdracht)overeenkomst die u van uw opdrachtgever, of soms leverancier, krijgt (al of niet met algemene voorwaarden) en controleer ook daarin of de IE-regeling is zoals u hem wilt en, zo nee, maak een betere afspraak.
Een tweede onderwerp wat voor creatieven en techneuten van belang is: samenwerking.
Om bij de eerste, oriënterende gesprekken te voorkomen dat de ander met uw ideeën aan de haal gaat, gebruikt u een zogenaamde ‘geheimhoudingsverklaring’ (of NDA: ‘Non-Disclosure Agreement’).
Waar u ook, zonder grote tijdinvestering, al even naar kunt kijken en voortaan rekening mee kunt houden, is: gaat u samenwerken: maak een samenwerkingsovereenkomst, die geen tientallen pagina’s hoeft te beslaan. E-mail over en weer is vaak al een goed begin, waarbij u in ieder geval opneemt: wìe brengt welke ideeën, creaties en IE in (portfolio), van wie is het samen gemaakte eindresultaat (de IE daarop) en van wie is de IE op dat gezamenlijke (misschien deels voltooide) resultaat als u met ruzie uit elkaar gaat.
Aan de hand van enkele voorbeelden uit de rechtspraak loop ik hierna met zevenmijlslaarzen door de intellectuele eigendom. Een heel kleine greep uit de – wel zeer verschillende soort – afbeeldingen die hierbij de laatste jaren voorbij kwamen, geef ik hierna weer; het geeft een beeld van wat rechters zo al allemaal onder ogen krijgen om over te beslissen:
Een voorbeeld over dat stijl niet te beschermen is, komt uit de schilderkunst. Links een schilderij van een kunstenaar die de maker van het rechterschilderij wilde verbieden om de daarin toch erg overeenkomende stijl te blijven gebruiken. De rechter vond het toch OK, want stijl is niet te beschermen:


Een voorbeeld uit de toepassing van industrieel design: de rechter vond dat de rechter BH (het woord ‘rechter’ heeft in dit geval wel heel erg verschillende betekenissen …) teveel lijkt op de linker, vooral vanwege de bandjes die de lijn van de cup volgen:


En het octrooi van Lego is al lang geleden afgelopen, zodat Lego probeert om een bescherming tegen namaak te krijgen via allerlei andere wegen. Hieronder is het bovenste blokje van de ‘namaker’ en het onderste van Lego. Lego beriep zich op haar laatste reddingsboei: slaafse nabootsing. De rechter vond dat de ‘namaker’ genoeg had gedaan om verwarring te voorkomen: o.a. door de naam boven op het blokje weer te geven, terwijl Lego dat ook doet. Zo ziet het ‘in aanmerking komende publiek’ dat het geen Lego koopt:

Februari 2016,
Hub Dohmen,
www.dohmenadvocaten.nl .Dit artikel verscheen in april 2016 op de site van Ontwikkelingsfonds Creatieve Industrie OCI (soci.nl).