Heeft Prorail haar zaken wel op orde? Eind 2017: ondergrond vooraf onvoldoende onderzocht, trein kan maar 100 km/uur tussen Kampen en Zwolle. Eind 2018 grondblunder van 18 miljoen. Juni 2019: geheime documenten over veiligheidssysteem op straat. In september 2019 bleek weer eens dat er te weinig stroom was (vergeet het maar om in mei 2020 met de trein naar de Formule 1 in Zandvoort te gaan). Tijd voor een column. Onder het motto ‘schoenmaker blijf bij je leest’ pik ik een blunder uit de waslijst die het ‘dichtst bij mij als tech-advocaat staat’: slecht contracteren in de tech leidt tot onnodige rechtszaak Prorail.
Tech-advocaat: slecht contracteren leidt tot onnodige rechtszaken
Slecht contracteren leidt in de techniek vaak tot procederen. Dat bleek weer eens in een rechtszaak tussen Prorail en Nonaf over een uitvinding in het kader van automatische treinbeïnvloeding (ATB) waarmee de snelheid van treinen bewaakt wordt. Nonaf had een goot ontwikkeld om er voor te zorgen dat op bruggen het voor treinen benodigde minimale elektromagnetische veld kan worden gecreëerd. De overeenkomst (héél kort samengevat): als de goot deugt, gaat Prorail de goot gebruiken en daarvoor betalen. Ik geef toe dat ik het contract niet heb gezien, maar aan de vragen die aan de deskundigen worden gesteld, zie je dan dat deze procedure waarschijnlijk voorkomen had kunnen worden als het contract scherper was geweest. Het gevaar school niet alleen in het ontbreken van definities, maar ook in juridische onmogelijkheden.
Overeenkomst: als uitvinding deugt, nemen we die af
Het begint er al mee dat de overeenkomst bepaalt dat, als de goot voldoet aan bepaalde voorwaarden, Prorail de goot voortaan zal voorschrijven bij projecten. Nonaf en Prorail zullen dan in overleg treden over de vergoeding voor overdracht aan Prorail. Als tech-advocaat licht ik in de volgende twee alinea’s de problemen toe.
Discussie wegens ontbrekende definities in overeenkomst
De hierboven bedoelde voorwaarde luidde dat toepassing van de Nonafgoot ertoe zou leiden dat naast de ATB-versterker geen andere versterkende maatregelen nodig zijn voor voldoende overdracht van het ATB-signaal. Dat leidde tot de vraag aan de deskundige wat versterkende maatregelen waren. En daarnaast kon je kennelijk ook van mening verschillen over wat een ATB-versterker is: “Nonaf verstaat onder de ATB-versterker de ATB-transformator en de instelling daarvan volgens geldende voorschriften. Prorail verstaat onder de ATB-versterker de 75 Hz spoorstroomloop met de daarin toegepaste componenten en de instelling daarvan volgens geldende voorschriften.”.
Rechter wijzigt niet deugende overeenkomst
Het tweede probleem in de hierboven geschetste overeenkomst: met overdracht hebben Nonaf en Prorail bedoeld de overdracht van het auteursrecht. Ook over het gevolg van het intreden van die voorwaarde was niet goed nagedacht. Op technisch bepaalde dingen kan echter helemaal geen auteursrecht rusten, daar zijn octrooien voor bedacht. Beide partijen hebben dus ‘gedwaald’, zoals dat juridisch heet: gewoonlijk kom je dan uit op vernietiging van de overeenkomst. Nonaf heeft echter wel een octrooi verkregen op de goot en de rechter wijzigt de gevolgen van de overeenkomst in plaats van deze te vernietigen op grond van dwaling (ja, dat kan): als de goot voldoet aan de voorwaarden, moet Prorail het octrooi kopen of tegen betaling een exclusieve licentie op het octrooi afnemen.
Prorail zet OK-stempel op deskundigenrapport en dat wreekt zich
En dan is er nog de ellende van het zoeken van een deskundige: enorm ervaren, kennis en kunde van de ontwerpvoorschriften en onderhoudsvoorschriften, maar bij geen van beide partijen in dienst. Uiteindelijk rolt er dan na het vinden van een deskundige een deskundigenrapport uit. Nonaf schiet het rapport af, Prorail vindt het rapport prima bruikbaar. Dat had Prorail wellicht beter niet kunnen zeggen, omdat de rechtbank nu zelf gaat rekenen met de gegevens uit het rapport en tot het volgende komt: “Hoewel het antwoord van de deskundige niet glashelder is, is de rechtbank van oordeel dat het technisch haalbaar is om op de brug in Haarlem met de Nonaf-goot een veldsterkte van tenminste 6,5 A te halen”. Prorail wordt in het ongelijk gesteld op basis van het rapport en klagen daarover is lastig als je eerst het rapport een OK-stempel hebt gegeven … Of er uiteindelijk een ander vonnis zou zijn gewezen als Prorail het rapport ook had afgeschoten en er een nieuwe deskundige zou zijn benoemd, blijft giswerk.
Rechter legt Prorail gebruiksplicht en plicht tot prijsonderhandeling op
Eind van het liedje was: de goot voldoet aan de overeenkomst, en dus moet Prorail voor de uitvinding betalen. Maar dan … Nonaf had gevraagd om Prorail te veroordelen om binnen achtenveertig uur een door de rechtbank te bepalen koopprijs, dan wel licentievergoeding te betalen. Kennelijk had men gecontracteerd zonder vooraf een prijs vast te leggen. Als rechter ‘zul je dan iets moeten’. Prorail moest de uitvinding gaan voorschrijven bij projecten en binnen twee weken in onderhandeling treden over de prijs voor het octrooi of de hoogte van een licentievergoeding. Pas als Prorail dat zou frustreren door bijvoorbeeld een frivool bod van één euro zou Nonaf de rechter kunnen vragen om de prijs vast te stellen.
Wat moet u met deze informatie?
Geweldige technische uitvinding bedacht? Gaat u contracteren waarbij technische aspecten een rol spelen? Laat het ‘juridisch letterknechten’ niet het sluitstuk van uw begroting zijn. Besef dat het inschakelen van een tech-advocaat een investering is, zoals iedere investering. Denk niet dat de risico’s bij u wel meevallen. Als er bij kolossen als Philips en Wärtsilä al gaten in de juridische afdichting zitten, dan is de kans groot dat er bij iedereen ‘iets te doen is’.
Lees-verder-tips:
9 april 2019: “Wees glashelder! Zeker in overeenkomsten die het einde van een relatie regelen. Column van onze Jan Smolders voor Engineers Online.
8 maart 2019: Aan de hand van een rechtszaak rondom de Omnipod legt onze Hub Dohmen uit waar op te letten bij het sluiten van een distributieovereenkomst. Deze column verscheen eerder op Engineers Online.
18 oktober 2018: Veel tech-bedrijven weten niet hoe de regeling van bedrijfsgeheimen in elkaar zit, wat tot grote brokken kan leiden. Onze Hub Dohmen laat een juridisch licht schijnen over bedrijfsgeheimen in deze column voor engineersonline.nl.
9 november 2016: Procederen in technische kwesties. Bij ICT-projecten en andere technische projecten wordt vaak een garantieperiode van tientallen jaren overeengekomen. Een garantie klinkt leuk, tot degene die de garantie gaf niet thuis geeft. Hoe moet je dan procederen met de meeste kans op succes? Column van onze Hub Dohmen voor Etotaal.
Hub Dohmen, 10 februari 2020
Deze column verscheen eerder op de website van Engineers Online.
twitter: http://twitter.com/hdohmen
LinkedIn: http://nl.linkedin.com/in/hubdohmen