Checklist voor fotograaf en kopieerder
Gebruik van foto zonder toestemming: het leidt vaak tot geschillen. De fotograaf stuurt een claim wegens inbreuk auteursrecht, de kopieerder vindt de schadeclaim te hoog of zelfs geheel onterecht. Wat vaak vergeten wordt door zowel fotografen als kopieerders, is dat rechters een vast beslismodel hanteren dat leidt tot een redelijke vergoeding. Het is absoluut zinvol om dat beslismodel na te lopen. Dat beslismodel bestaat uit in ieder geval de volgende stappen.
Is er auteursrecht?
Laat ik met de deur in huis vallen: foto’s zijn al snel beschermd, met beperkte uitzonderingen. Op pure productfoto’s zonder fotografische ingrepen van betekenis rust geen auteursrecht. Op foto’s waar de creativiteit vanaf spat wel. Maar daar tussenin zitten de ‘simpele foto’s’ die vrijwel iedereen die op die locatie staat op dezelfde manier zou maken. Ook van dat soort foto’s wordt snel auteursrecht aangenomen. Toch moeten zowel fotograaf, als kopieerder beseffen dat een rechter kan besluiten dat de foto niet creatief genoeg is voor auteursrecht. De fotograaf én kopieerder maken een fout als zij dat aspect niet in ieder geval bekijken. De kopieerder kan dat als argument aanvoeren, de fotograaf maakt een fout als hij zich daar niet op voorbereidt.
Van wie zijn de gestelde rechten?
Gewoonlijk is het auteursrecht van de fotograaf. Een bedrijf dat claimt het auteursrecht te hebben, zal die auteursrechten gekocht moeten hebben, tenzij bijvoorbeeld de fotograaf bij het bedrijf – als fotograaf – in dienst is. Voor overdracht van auteursrecht is een akte nodig. Vaak worden kopieerders aangesproken door stockbureaus. Uit een zoektocht op internet blijkt dan niet zelden dat de fotograaf kennelijk ook aan andere stockbureaus ‘exclusieve’ rechten heeft gegeven. Dat is zeker een feit waarop een vordering strandt en – dus – een punt voor de fotograaf én kopieerder om te onderzoeken. Als u fotograaf bent: kijk uit met het aan meerdere stockbureaus verlenen van exclusieve rechten op dezelfde foto. Het stockbureau kan u immers aanspreken wegens wanprestatie.
Gebruik van foto zonder toestemming: is er inbreuk?
Gewoonlijk is het kopiëren van een foto naar een website inbreuk. Er zijn echter uitzonderingen, zoals citaatrecht. Citaatrecht kan echter alleen worden ingeroepen als aan de volgende strenge voorwaarden is voldaan. De kopieerder moet het ‘over de foto gaan hebben’ (aankondiging, beoordeling, polemiek of wetenschappelijke verhandeling). Het citaat moet relevant, ondergeschikt en functioneel zijn. Geen citaat is dus “Ik ga het over de volgende foto hebben” / copy-paste foto / “Nou, dat was een leuke foto”. Daarnaast moet de bron van de foto en de naam van de maker worden vermeld. Wat vaak wordt vergeten door beide partijen is dat embedden van een foto wel mag, mits de foto op de plek waarvandaan ge-embed wordt daar staat met toestemming van de rechthebbende. Daarnaast mag met een embed geen paywall of passwordbeveiliging worden omzeild.
Het is denkbaar dat een kopieerder zich kan beroepen op zijn goede trouw. Er zijn uitspraken bekend waarin de kopieerder een dvd met foto’s heeft gekregen van zijn groothandel onder de vermelding dat het rechtenvrije foto’s zijn die hij voor de verkoop op internet kan gebruiken. Als er dan geen reden is om aan die groothandel te twijfelen, is de kans dat de rechter oordeelt dat er weliswaar inbreuk is, maar geen grond voor schadevergoeding. Daarbij ga ik er wél even van uit dat de foto’s direct zijn verwijderd.
Hoeveel schadevergoeding kent rechter toe bij gebruik van foto zonder toestemming?
Hoeveel schadevergoeding kent een rechter toe bij gebruik van een foto zonder toestemming? Steeds vaker is te zien dat rechters de tarieven van fotoanoniem.nl hanteren. Dat komt neer op een bedrag van circa EUR 250 per foto. Gewoonlijk komt de rechter uit bij die tarievenlijst als de eiser zich op die lijst beroept en er geen of verkeerd verweer is gevoerd. Soms beroept de eiser zich echter op veel hogere tarieven die hij als professionele fotograaf gewoonlijk zou krijgen. Dan is de kans – ook als er goed verweer is, maar zeker bij een slecht verweer – dat de prijs over de 1000 euro per foto gaat.
De rechter mag echter alle passende omstandigheden meewegen. Zo was er onlangs nog een uitspraak in hoger beroep over natuurfoto’s. Onder andere omdat de fotograaf en inbreukmakende stichting deel uitmaakten van dezelfde ‘non-profit-scene’ achtte de rechter het aannemelijk dat als de stichting netjes toestemming zou hebben gevraagd, de fotograaf een verlaagd tarief zou hebben gerekend van EUR 22 per foto.
Wij zijn specialist in dit soort zaken. Uit ervaring met tientallen van deze zaken weten we wat een faire en onderbouwde berekening is. Dat is belangrijk voor fotograaf én kopieerder. Gaat de fotograaf ‘veel te hoog zitten’, dan bestaat immers de kans dat de rechter de fotograaf met een deel of zelfs alle proceskosten laat zitten. Gaat de kopieerder te laag zitten of reageert hij niet of onjuist krijgt hij bij de rechter de schadevergoeding aan zijn broek én de proceskosten van de tegenpartij … en vergeet de eigen proceskosten niet.
Lees-verder-tips:
Algemene informatie over auteursrecht.
Jan Smolders, 31 maart 2020
twitter: http://twitter.com/Jan_Smolders
linkedin: http://nl.linkedin.com/in/jansmolders
