Er is veel te doen over het vrijgeven van informatie vanuit openbare instellingen. Aan u als instelling de taak om uit te zoeken of er rechten op die informatie rusten. Er zijn verschillende wetten die hier op ingaan, waaronder de Auteurswet. Deze wetten geven vrij helder aan wie de rechthebbende is van een werk en wie dus zeggenschap heeft over wat er mee gedaan wordt.
Onder dat onderzoek naar de rechthebbende uit proberen te komen, is geen goed idee. Zo wordt er wel eens een afbeelding online geplaatst waarvan de rechthebbende niet bekend is, met de volgende tekst (of iets soortgelijks): ” If you know or are the maker of this work, please contact us so we can credit you“. Misschien goed bedoeld – hoewel ook enigszins lui -, maar u neemt er een risico mee. Mocht de afbeelding onder de aandacht van de maker van de publicatie gebracht worden, dan staat hij alsnog in haar recht om verhaal te halen via een rechtbank. Het gaat er namelijk niet zozeer om dat iedereen weet van wie de afbeelding is. Wat belangrijk is, is dat degene van wie de afbeelding is, toestemming geeft over wat er met zijn werk gedaan wordt.
Alleen volgens de Europese richtlijn 2012/28/EU en artikelen 16o t/m 17 van de Auteurswet mogen verweesde werken (waarvan de maker niet bekend is) gebruikt worden; mits je kunt aantonen dat de maker echt niet te vinden is. Soms is het zoeken naar de maker(s) echter te tijdrovend en kostbaar. Stadsarchief Rotterdam had besloten om daarom toch kranten online te zetten. Maar op veel teksten en foto’s uit kranten zit auteursrecht van journalisten, schrijvers, fotografen enzovoort. Ga er maar eens aan staan om dat per krant en per artikel uit te zoeken. Dit had het stadsarchief niet gedaan, wat leidde tot een rechtszaak tegen auteursrechtenorganisatie Pictoright. Die laatste kwam in juni 2015 als winnaar naar voren.
De kans bestaat dus dat archieven achter de vodden worden gezeten door collectieve beheersorganisaties (CBO’s) als Pictoright, die het auteursrecht van meerdere partijen beheersen. Een samenwerking met zulke CBO’s om de makers van werken uit te zoeken zou al enigszins helpen. De meerderheid van rechthebbenden is echter niet bij een CBO aangesloten, waardoor veel alsnog niet of moeilijk te achterhalen is. Daarnaast beheren CBO’s vaak alleen recenter materiaal en zijn ze niet altijd even duidelijk over wie er bij hen is aangesloten.
Branchevereniging Brain noemt in haar nieuwsbrief van juli 2015 de mogelijkheid van een vrijwaringsregeling als ECL (Extended Collective Licensing) oftewel een wettelijke regeling voor algemeen bindend verklaarde collectieve licentie. In oktober 2015 kondigde Minister Bussemaker aan dat deze er gaat komen. Waarschijnlijk zal ECL nog steeds te kostbaar zijn voor veel kleinere instellingen, maar het is een grote stap vooruit.
Hier en daar wordt ‘fair use‘ geopperd. Dit is in Amerika een uitzondering op het auteursrecht, waarbij een werk onder bepaalde voorwaarden gebruikt mag worden, mits de maker er geen nadeel van ondervindt. De fair use regeling in Amerika is echter nogal vaag omschreven, wat ervoor zorgt dat nog steeds alles per geval onderzocht moet worden. Mocht er ondanks de minder soepele Europese wetgeving toch een weg worden gevonden waardoor fair use kan worden ingevoerd, dan is enige hervorming in de zin van verduidelijking dus aan te raden.
Misschien is dit laatste iets voor archivarissen – en andere instellingen die werken met auteursrechtelijk beschermd materiaal en informatieverstrekking – om zich hard voor te maken? Voorlopig echter zullen instellingen nog afhankelijk zijn van ouderwets en soms tijdrovend, speurwerk.
Yvonne Vetjens
Dit artikel verscheen in mei 2016 in het Archievenblad. Klik hier voor de scan van het artikel in de print-versie van het tijdschrift.
Yvonne Vetjens behaalde in 2007 haar Master in Kunstgeschiedenis en volgt momenteel een studie rechten om ondernemers in de culturele sector juridisch bij te kunnen staan. Ze werkt als paralegal bij Dohmen advocaten, een advocatenkantoor in Tilburg dat gespecialiseerd is in Intellectuele Eigendom.
Lees-verder-tips
Ook interessant in het kader van auteursrechtinbreuk: 15 april 2016: Column “Creatief met Bier”. Slagzin. Heeft Bavaria auteursrecht op drie woorden? 21 januari 2016: Column “de gekopieerde website”. Als u opdrachtgever bent van de bouw van een website: u ziet ineens kopieën van de door u geëxploiteerde websites opduiken, en nu? Als u webdesigner bent: u heeft in opdracht een site gemaakt en zet uw broncode online te koop, mag dat? 18 december 2015: Column “waarom een midifile geen fonogram is en er ook geen auteursrecht op rust” 18 september 2015: streamen illegale content. Column over de vraag of de verkoop van kastjes waarmee direct al het illegale aanbod streaming te zien is, is toegestaan.