Enkele jaren terug deed ik een vriend van me, die een handeltje heeft in kleine elektronica, het spontane idee aan de hand om als marketingstunt bezorgdrones in te gaan zetten. ‘De eerste besteller van de dag krijgt het thuisbezorgd per drone’, zoiets. Uiteindelijk heeft hij dat niet doorgevoerd, deels omdat zijn handel ineens als een trein begon te lopen en anderzijds omdat ik na een eerste speurtocht zag dat er nogal wat regeltjes bleken te zijn rondom dronegebruik (zie bijvoorbeelddeze overheidspublicatie of dit artikel van Dronewatch). Het is alsof Google onze conversatie heeft afgeluisterd. Sinds twee jaar is het bedrijf bezig met het plan om bezorgdrones in te gaan zetten. Ook Postnl is ermee bezig.
Het toeval wil, dat ik naast intellectuele eigendom ook een fors stuk rechtssociologie heb gestudeerd. Rechtssociologie is een tak van sport die de bedoelde en onbedoelde gevolgen – gewenst of ongewenst – van wetten bestudeert. Klassiek voorbeeld: de invoering in 1975 van de plicht om een brommerhelm te dragen zorgde onbedoeld voor een spectaculaire daling van het aantal brommerdiefstallen. Dus vroeg ik me af: wat gebeurt er als de wetgeving zodanig wordt gewijzigd dat het aan huis bezorgen van pakketjes met een drone gewoon mag? Het vervoer over de weg zal verminderen. Mogelijk minder vrachtwagens, maar in ieder geval minder bestelbusjes in de woonwijk. Wat gaan die mensen allemaal doen? Belanden die in de ww of worden ze dronebestuurder?
Als bezorgdrones worden toegelaten, stel ik me voor dat er allerlei ingewikkelde en gedetailleerde regeltjes komen om overlast te voorkomen:
– Geluidsoverlast. We worden steeds zieker van verkeerslawaai volgens een recent onderzoek waarover onder meer Metro publiceerde.
– Privacy. Je kunt bijvoorbeeld vastleggen dat de camera die voorop een drone zit alleen geblurde beelden doorgeeft, maar daar moeten mensen dan maar op vertrouwen. Doen ze dat? Of worden de ramen van de douche op 9 hoog toch maar geblindeerd?
Dus ja, er komt een heel woud aan extra regeltjes. Maar wie gaat al die regels controleren met duizenden pakketjes die door de lucht zoeven? Krijgen we dan politiedrones die aan elke drone gaan snuffelen die ze tegenkomen om te kijken of deze vlucht wel oké is (en niet bijvoorbeeld een cocaïnetaxi van een ongeregistreerde piloot)? En wie maakt dan die politiedrones en de software daarvoor? De combinatie overheid en ict is niet altijd even geslaagd – iets waarvoor mijn collega Hub Dohmen overigens een oplossing heeft.
Als er heel veel regeltjes worden opgesteld terwijl niet duidelijk is waar het geld, de tijd en de menskracht vandaan moet komen om de naleving te controleren, heb je, als dat opstellen bewust en gewild gebeurt, symboolwetgeving. Het doel daarvan is de burgers gerust te stellen. Is een niet te handhaven woud aan regels ontstaan vanuit de wens om de regels te laten slagen – en dus niet om burgers te sussen – dan is er geen symboolwetgeving maar overcommitment. Het eindresultaat is echter hetzelfde: burgers raken gefrustreerd en gaan zich verzetten. Zeker tegen de pizza van de buurman die langs het doucheraampje voorbij zoeft.
En gaan we een grens trekken tussen wat er wel en niet met een drone mag worden bezorgd? Als er nu al mensen zijn die tegen windmolens op zee vechten wegens horizonvervuiling, dan wordt het helemaal feest als er duizenden drones door de lucht zoeven. Mag een Iphone wel door de lucht worden bezorgd en een friet speciaal niet? Geheid dat er dan protest komt van ondernemers die zich achtergesteld voelen.
Moraal van dit verhaal: als techneut kun je allerlei briljante dingen bedenken, uiteindelijk is er wel weer iets of iemand die roet in het eten gooit. Is het niet de overheid, dan is het wel een rechtssocioloog. Echter: je kunt het ook omdraaien. Als je nu al ziet waar de knelpunten liggen, kun je ook bezig gaan met oplossingen zodat de kans op snellere invoering van welwillende en niet al te gedetailleerde wetgeving groter wordt. Ik denk dan aan het volgende: het moet de overheid niets kosten om te handhaven omdat de markt zelf al een plan en de hardware en software heeft om problemen te voorkomen, bijvoorbeeld door het technisch onmogelijk maken van bepaalde overtredingen/overlast en door een intern handhavingssysteem (zelfregulering).
Jan Smolders
Dit artikel is in mei 2015 geplaatst op de site van Mechatronica & Machinebouw.
Ook interessant in het kader van robotisering: 1 juli 2015: Ik wil een robot met rechten en plichten. Column van onze Hub Dohmen over de juridische aspecten van robotisering voor Mechatronica & Machinebouw. 24 oktober 2012 column “koeien van fouten” over kapotte robots – zat netbeheerder fout of niet? Geplaatst op mechatronicamagazine.nl.