Onrechtmatig gebruik kunstwerk
Bijna iedere kunstenaar krijgt wel eens te maken met onrechtmatig gebruik van zijn of haar werk door anderen. Dat kan heel klein zijn, bijvoorbeeld een afbeelding die zonder jouw toestemming op een persoonlijke website wordt gezet. Maar soms kan het zomaar gebeuren dat je als onafhankelijke kunstenaar een miljoenenbedrijf tegenover je hebt. Dan toch maar een advocaat gespecialiseerd in auteursrecht inschakelen? Een keer gebruik maken van een gratis juridisch spreekuur kan in elk geval geen kwaad.
Prints zonder toestemming op kleding
Het volgende gaat niet over Nederlands, maar over Amerikaans recht. Omdat er voldoende overeenkomsten zijn tussen Amerikaans en Nederlands auteursrecht is het toch handig (en inspirerend) om bekend te zijn met het volgende dat momenteel speelt. Een groep indie artists kwam erachter dat de bekende modeketen Zara op grote schaal gebruik had gemaakt van hun werken. Dit gebeurde veelal als onderdeel van prints op kleding. De kunstenaars waren daar door Zara niet van op de hoogte gesteld, laat staan dat ze een vergoeding of andere erkenning kregen.
Wanneer inbreuk auteursrecht?
Om te zien waar het precies om gaat, kun je de website bezoeken die speciaal vanwege dit voorval is gemaakt: www.shoparttheft.com. Er is een infographic gemaakt van tientallen werken van de kunstenaars die naast de namaak van Zara zijn geplaatst. Het blijft zaak om per geval te kijken hoe sterk het auteursrecht is – met andere woorden, hoe origineel het werk van de kunstenaar is. Daarnaast moet ook steeds worden gekeken in hoeverre het werk echt door Zara gekopieerd is. Gezien de grote schaal waarop Zara klaarblijkelijk leentjebuur heeft gespeeld van een kleine groep kunstenaars lijkt het erop dat hier sprake is van auteursrechtinbreuk.
Indie artist Tuesday Bassen
OK, duidelijk: nu moet er dus een advocaat worden ingeschakeld en dan kan een verbod en schadevergoeding worden geëist. Toch? Dat kan inderdaad, maar reken maar dat een bedrijf als Zara terugbijt. Een van de hierboven genoemde indie artists, Tuesday Bassen, ondernam actie en kreeg vervolgens van de advocaten van Zara een brief. Daarin stond onder andere de opmerking dat Zara veel meer klanten heeft dan Bassen en daarmee sterker staat. De kunstenaars in dit verhaal gaven zich niet gewonnen en zijn proactief te werk gegaan. Ze hebben zich verenigd en zijn online druk bezig met het aan de kaak stellen van de misstanden die ze tegenkomen. Omdat ze het probleem naar buiten hadden gebracht, was Zara genoodzaakt om in ieder geval in gesprek te gaan met de kunstenaars.
Photoshop Jupiler Inbev: EUR 40.000 naar fotograaf
Het zal altijd moeilijk blijven om als kleine kunstenaar een groot bedrijf aan te klagen. Als je echter zeker weet dat het gelijk aan jouw kant staat, is het zaak om door te pakken en een goede IE-advocaat (Intellectuele Eigendom) in de arm te nemen. Een recent (Nederlands!) voorbeeld van een fotograaf die het niet pikte is het volgende: Bierbrouwer Inbev heeft een licentie om een uitvergrote foto één keer aan de muur te hangen. Inbev photoshopt een bierflesje van Jupiler in de foto (ter vervanging van een Oranjeboomflesje) en maakt er meer dan zeven wanddecoraties van. Dat hadden ze beter niet kunnen doen, want de fotograaf mocht vervolgens veertigduizend euro innen.
Verzamel duidelijk bewijs
Procederen of niet, het is hoe dan ook altijd goed om te laten weten dat je het niet eens bent met auteursrechtinbreuk van je werk. Vaak is de vraag om er mee te stoppen al genoeg. Kom je toch voor een onwillige Goliath te staan, wacht dan niet af, maar zoek naar lotgenoten, verzamel duidelijk bewijs dat van bronnen en data is voorzien en stap naar een IE-advocaat. Samen sta je immers sterker.
UPDATE: dat je samen sterker staat en dat David het wel degelijk van Goliath kan winnen is inmiddels gebleken. Inditex, het bedrijf waar Zara een dochter van is, heeft een statement naar buiten gebracht (via magazine The Cut ) waarin ze honderdtachtig graden zijn gedraaid. Ze zeggen de op Bassens werk gebaseerde producten te hebben onderzocht en uit de handel te hebben gehaald en dat ook met andere, op andermans werk gebaseerde, producten te gaan doen.
9 januari 2017,
Yvonne Vetjens
Een eerdere versie van dit artikel verscheen in Kunstenaar Magazine 18 (2016)
Lees-verder-tips
Ook interessant: 20 december 2016: Werk in opdracht & auteursrecht. Artikel van onze Yvonne Vetjens voor mestmag.nl. 13 oktober 2016: Het zwartste zwart ooit in de kunst gebruikt: Vantablack. Column van onze Yvonne Vetjens voor Kunstenaar Magazine over uitvinding van een kleurpigment: degene die het ontwikkelt of uitvindt kan er een patent (of octrooi, dat is hetzelfde) op aanvragen. 21 september 2016: Wat staat er in jouw opdrachtovereenkomst? Column van onze Yvonne Vetjens voor Kunstenaar Magazine over het belang van heldere zwart-op-wit-afspraken. 13 september 2016: Inleiding auteursrecht door Yvonne Vetjens voor mestmag.nl. Je kunt nog zo’n prachtig idee hebben – als iemand anders er met jouw idee vandoor gaat en het als eerste maakt, dan heeft diegene het auteursrecht op dat werk.
