Aansprakelijkheid voor zelfrijdende auto’s. De onderzoeksraad voor veiligheid gaat de veiligheid van zelfrijdende auto’s onderzoeken, las ik onlangs in het nieuws. De raad gaat ongevallen inventariseren en analyseren, en kijken naar de toelatingseisen van systemen en de instructie van bestuurders. Na eerdere ongevallen met zelfrijdende auto’s was er onlangs ook in Nederland een ongeluk met een zelfrijdende auto. Gelukkig alleen blikschade. Niet de schuld van de bestuurder of de auto in dit geval: het ongeluk had toch niet kunnen worden voorkomen. Maar toch: er zijn vragen te over voor gevallen waarin dit niet zo helder is.
Hoe zit het nou eigenlijk met de aansprakelijkheid voor zelfrijdende auto’s? Uitspraken van Nederlandse rechters zijn er nog niet. Er moet dus enig beredeneerd combinatiewerk aan te pas komen. Er zijn ten minste de relatie bestuurder-aangereden auto, de relatie autoeigenaar-verzekeraar en de relatie autoeigenaar-autofabrikant. Verder is er nog de relatie autoverkoper-autoeigenaar. Die laat ik voor nu buiten beschouwing, omdat dat volgens de ‘normale’ juridische regels gaat: bewijzen dat de auto ‘niet deugde’. En dan heb ik het nog niet over de relatie ‘leverancier van de weerinformatie op grond waarvan het algoritme een beslissing nam’ – autofabrikant, de relatie softwareontwikkelbedrijf – autofabrikant, de relatie ‘garagebedrijf die de laatste onderhoudsbeurt aan de auto verrichtte en een update vergat te installeren – auto-eigenaar en, en, en … Ik heb dus nog stof genoeg voor volgende columns!
Relatie bestuurder-aangereden auto
Allereerst de relatie bestuurder-aangereden auto (ongemotoriseerde personen is weer een ander verhaal: dan is de aanrijdende partij zo goed als altijd de klos). Op rijksoverheid.nl staat het volgende te lezen: “De regels voor aansprakelijkheid die gelden voor normale auto’s gelden ook bij testen met zelfrijdende auto’s. “. Klinkt logisch. Daarna valt te lezen: “De bestuurder is verantwoordelijk, als hij zelf het voertuig bestuurt. Maar als het systeem niet goed werkt, is de producent verantwoordelijk. De wetgeving is voor de testfase voldoende. De Rijksoverheid kijkt waar veranderingen of aanvullingen nodig zijn in de toekomst. Een eerste stap is om testen mogelijk te maken zonder een mens in het voertuig. De testaanvrager moet goed verzekerd zijn voor de gevolgen van schade tijdens het testen. Dat moet hij aantonen als hij een ontheffing voor de test aanvraagt bij de RDW. De RDW neemt een bepaling over de aansprakelijkheidsverzekering op in de ontheffing.”. Ah, er is dus alleen iets geregeld over testen met ontheffing. Wat de voorwaarden van een dergelijke ontheffing zijn, weet ik niet, maar laten we even uitgaan van: net nieuwe auto gekocht, geen ontheffing. In die situatie zal je direct moeten kunnen ingrijpen en dat kan dus niet als je de krant leest of achterin op de bank ligt. Je handelt dan onrechtmatig. De krantlezer zal dus mijns inziens de schade aan de aangereden auto moeten betalen, tenzij ook een mens de schade niet had kunnen voorkomen. Als je als bestuurder vindt dat de andere bestuurder zich maar moet wenden tot de autofabrikant, of een van de anderen uit het rijtje dt ik hierboven opsomde, heb je pech. Jij bent aansprakelijk en jij moet de betaalde schadevergoeding maar zien te verhalen op de anderen in de keten. Misschien – heel misschien – kan de andere bestuurder nog een of meer uit het rijtje rechtstreeks aanpakken, maar dan moet hij aantonen dat die een zelfstandige onrechtmatige daad pleegden tegen die andere bestuurder, bijvoorbeeld, door een algoritme te installeren dat onvoldoende getest was, terwijl men wist of kon weten dat daar ongelukken van zouden kunnen komen …
Relatie autoeigenaar-verzekeraar
Voor wat betreft de verzekering zijn de polisvoorwaarden de eerste plek om te kijken. Ik heb als voorbeeld de polisvoorwaarden van FBTO bekekeken: niets over zelfrijdende auto’s wel “3. Voor wie geldt deze verzekering? De verzekering geldt voor de bestuurder van het motorrijtuig. De bestuurder is ook verzekerd als hij even niet in het motorrijtuig zit omdat hij aan het tanken is, de ruiten of lampen schoonmaakt of iets repareert aan het motorrijtuig.” maar ook “We betalen niet voor schade die werd veroorzaakt terwijl de bestuurder van de auto voor deze auto geen geldig rijbewijs had. Of als hij volgens de wet of een uitspraak van een rechter niet mocht rijden.”. Dan is de vraag wie bestuurder was: een persoon of de computer. Als alleen een mens bestuurder kan zijn en er geen mens achter het stuur zat of daar de krant zat te lezen stuiten we op de volgende FBTO-voorwaarde: “We betalen niet voor schade als u die met opzet heeft veroorzaakt. Dus als u iets deed of juist niet deed met de bedoeling om schade te veroorzaken. Of als u zeker wist dat er schade door zou ontstaan.”. Mijn onderbuikgevoel zegt me dat een rechter wel eens aan zou kunnen nemen dat je zeker kon weten dat er schade ontstaat als je niet kunt ingrijpen. Het enige ‘mits’ zou dan zijn: mits er een gevaarlijke situatie ontstaat. Het zou me niet verbazen dat een rechter dan zegt: de kans dat er bij autorijden gevaarlijke situaties ontstaan, is zo groot dat dat valt onder ‘zeker weten’..
Relatie autoeigenaar-autofabrikant.
Tja, en dan de relatie autoeigenaar-fabrikant. Want als de verzekeraar niet vergoedt, kom je al snel daar terecht. Enkele fabrikanten hebben al aangegeven dat zij zich aansprakelijk stellen voor ongevallen. Maar hoe zit het met de fabrikanten die dat niet doen? Er is natuurlijk de productaansprakelijkheid (6:185 BW). Maar wanneer is er sprake van een gebrek, met andere woorden: wat mocht je verwachten? Ik denk dat er veel afhangt van de vraag in hoeverre de autofabrikant heeft gecommuniceerd wat je wel en niet moet doen met de auto. In de handleiding zeggen “niet doen” en in een reclame iemand laten zien die lui op de achterbank ligt, zal dan niet in het voordeel van de fabrikant zijn. Zoiets staat ook in de wet: “Een produkt is gebrekkig, indien het niet de veiligheid biedt die men daarvan mag verwachten, alle omstandigheden in aanmerking genomen en in het bijzonder
- de presentatie van het produkt;
- het redelijkerwijs te verwachten gebruik van het produkt;
- het tijdstip waarop het produkt in het verkeer werd gebracht.”.
Overigens kan ook de eigenaar van de aangereden auto een beroep doen op de productaansprakelijkheid.
Ons aanbod
Heeft u juridische vragen waarbij techniek een rol speelt en wilt u een antwoord van een advocaat die niet op de automatische piloot antwoord geeft … ? Wij zijn werkzaam geweest en opgeleid in de techniek en daarna advocaat geworden.U kunt elke week terecht bij ons gratis juridisch spreekuur IE-ICT-Techniek. Daarnaast verzorgen wij elke maand mede een gratis innovatiespreekuur.
Advocaat techniek nodig?
Bel vrijblijvend
Lees-verder-tips:
10 mei 2017,
Hub Dohmen,
Dohmen advocaten – in techniek
e: h.dohmen@dohmenadvocaten.nl
twitter: http://twitter.com/hdohmen
LinkedIn: http://nl.linkedin.com/in/hubdohmen
Deze column verscheen eerder op Engineersonline.nl.