3D-Printen en intellectuele eigendom, hoe zit dat eigenlijk? Wat valt er eigenlijk allemaal onder intellectuele eigendom, voor zover relevant bij 3D-Printing? En wat is er in dit kort bestek te vertellen over die verschillende soorten intellectuele eigendom in relatie tot 3D-Printing.
Herkenningstekens op het geprinte product
Allereerst is er de merkbescherming wat betreft de herkenningstekens die op een product worden aangebracht (woord of logo). Het doel van een merk is om het product – of de dienst – te onderscheiden van soortgelijke producten of diensten van de concurrent. Het merkenrecht kent vier verboden, die allemaal te maken hebben met gebruik van het merk. Als je geen gebruik maakt van het merk – namelijk door het merkproduct te printen zonder het merk te gebruiken – kun je dus ook geen merkinbreuk maken. Let daarbij op dat sommige merken zogenoemde ‘vormmerken’ zijn; dan is de vorm van het product beschermd als merk, bijvoorbeeld de beroemde Duracellbatterij:
Het volgende is nuttig om te weten als men paal en perk wil stellen aan consumenten die (merk)artikelen printen met het merk er op: meestal kun je dit bij een consument niet aanpakken, omdat daarvoor ‘gebruik in het economisch verkeer’. De consument kan eigenlijk alleen merkinbreuk plegen doordat zijn print schade aan de reputatie van het merk toebrengt, bijvoorbeeld door het uitprinten van Nikes waarvan iedereen ziet dat ze uit elkaar vallen of zoiets. Maar ja, zie dat maar eens aan te pakken!
Uiterlijk van het geprinte product
Het uiterlijk van een product kan worden beschermd door een modelrecht en door auteursrecht en, gek genoeg, ook merkenrecht, zoals ik hiervoor al schreef: te weten door een vormmerk. Een goed voorbeeld van de modelrechtelijke bescherming van het uiterlijk van een product is de – inmiddels al weer klassieke – TomTom GO 300:
Een – eveneens klassiek – voorbeeld van auteursrechtelijke bescherming van de uiterlijk van een product is de TripTrap-kinderstoel van Stokke – alhoewel rechters aan de bescherming van dat uiterlijk de afgelopen jaren al flink hebben geknaagd … – :
Daarnaast heb je nog wat in Nederland ‘slaafse nabootsing’ heet, in Duitsland ‘wettbewerbswidrige Nachahmung’ of ‘sklavische Nachahmung’ en in common-lawlanden, zoals Engeland, Australië en Nieuw-Zeeland ‘passing off’ (a common law tort). Dit hoort eigenlijk niet bij de intellectuele-eigendomsrechten thuis, omdat het geen absoluut recht is op basis van een apart geregelde intellectuele-eigendomswet. Het valt onder het algemeen civielrechtelijke begrip ‘onrechtmatige concurrentie’.
Wat betreft slaafse nabootsing is er ook nog zoiets als de ‘compatibiliteitsjurisprudentie’ waar Lego last van had toen ze een concurrerende fabrikant van met Lego uitwisselbare blokjes wilde aanpakken. De concurrent moest speelblokken mogen maken die op de Legoblokken paste; minieme verschillen waren al genoeg om verwarring te voorkomen. Het adagium ‘minieme verschillen zijn genoeg’ geldt ook in het modelrecht bij grotendeels technisch bepaalde modellen, zo bleek bij de stormvaste Senzparaplu. Het model bleef in 2015 in stand in een nietigheidsprocedure. Dit was echter een Pyrrusoverwinning. In 2016 startte Senz een kort geding om de ‘Stormaxi’ en ‘Stormini’ van concurrent Impliva te verbieden. De kortgedingrechter ging hier niet in mee, omdat Impliva voldoende afstand gehouden had van de modellen van Senz. Hierbij gold dat de asymmetrie en de piramidevorm van de paraplu’s door de techniek werden bepaald en een ontwerper van stormparaplu’s maar weinig vrijheid heeft. Hierdoor zijn relatief kleine verschillen al voldoende om niet van onrechtmatige concurrentie worden beticht. Oordeel zelf: links is de Senz en rechts de Impliva:
Hoe zit het nu met uiterlijkbescherming door middel van auteursrecht/modelrecht en het 3d-printen van reserveonderdelen? Hierbij is van belang of je een geheel uitprint van een beschermd model/auteursrechtelijk werk of slechts een reserveonderdeeltje met een louter technische functie. Op louter technische dingen zit geen modelrecht of auteursrecht. Als het gaat om een als model beschermd onderdeeltje van een groter geheel mag dat geprint worden; die “reparatieclausule” is in de Nederlandse wetgeving terecht gekomen als uitvloeisel van de Europese Modellenrichtlijn; doel hiervan is voorkomen dat bijvoorbeeld een autofabrikant de reparatie-/onderdelenmarkt gaat beheersen en concurrentie op die markt onmogelijk maakt. Het modelrecht is overigens in het geheel niet gericht tegen de consument; de consument is – althans in Europa – uitdrukkelijk uitgesloten van de modelrechtelijke verboden en kan dus geen inbreuk maken.
Techniek in het geprinte product
Daarnaast is er de bescherming van de techniek. Een patent beschermt een uitvinding: een nieuw technisch product of een nieuwe technische werkwijze. Bij het 3D-Printen is het heel goed denkbaar dat een product wordt geprint dat beschermd is door een patent. Een visueel eenvoudig – en daarom in mijn blog perfect bruikbaar – voorbeeld is de ‘beschuit met inkeping’ die gepatenteerd is:
Maar ook hier geldt: een patenthouder kan alleen optreden tegen commercieel gebruik of productie van de uitvinding. Een particulier die een uitvinding namaakt, pleegt geen inbreuk.
Schendt een website die zonder toestemming van de octrooihouder geoctrooieerde producten scant en de CAD-files voor een paar euro aanbiedt het octrooirecht? Niet direct: een CAD-file is immers geen product. Wel is er waarschijnlijk sprake van indirecte octrooi-inbreuk, te weten door (vrij vertaald en samengevat) het verschaffen van middelen die geschikt en bedoeld zijn om octrooi-inbreuk te plegen.
Lees-verder-tip:
20 september: Onze Hub Dohmen beschrijft waar je juridisch gezien zoal mee te maken kunt krijgen op het gebied van 3d-printen. Dit is de Nederlandse vertaling van de Engelstalige column die eerder verscheen op 3Dfabprint.com.
2 oktober 2018,
Hub Dohmen,
Dohmen advocaten – technology lawyers
e: h.dohmen@dohmenadvocaten.nl
twitter: http://twitter.com/hdohmen
LinkedIn: http://nl.linkedin.com/in/hubdohmen
Dit is de Nederlandse vertaling van de Engelse column die eerder verscheen op 3Dfabprint.com
This is the Dutch translation of the English column that first appeared on 3Dfabprint.com.